Ahi Evran hakkında orijinal kaynakların azlığı nedeniyle bazı eserlerin güvenilirliği sorgulanabilirken, Kırşehir Merkez'de bulunan Ahi Evran büstündeki bilgilere göre asıl adı Mahmud bin Ahmet Ebu'l Hakayık Nasırud-Din'dir. 1171 yılında Horasan’ın Hoy kasabasında doğdu. Ahmed-i Yesevi ve Fahreddin Razi gibi büyük alimlerin yanında eğitim aldı ve zamanının önemli alimleri arasında sayıldı.
1206'da, 35 yaşındayken Anadolu'ya gelen Ahi Evran, bugünkü Kırşehir'de yerleşti ve Ahilik teşkilatını kurdu. Ahilik sistemi, esnaf ve zanaatkarlara yönelik 32 farklı meslek dalını kapsayan bir yapıya sahipti. Bu mesleklerden bazıları debbağlar, kuyumcular, dokumacılar ve tabiplerdi. Ahilik sistemi, Osmanlı İmparatorluğu'nun yönetim anlayışını şekillendirdi ve Ahilik terbiyesi padişahlar da dahil olmak üzere birçok kesimde benimsendi.
Ahiliğin temel ilkeleri, fütüvvetnamelerde bulunur. Ahi Evran'a göre bir Ahi'nin eli, kapısı ve sofrası açık; gözü, beli ve dili kapalı olmalıdır. 1264'te Kırşehir'de Moğollarla yapılan bir savaşta, 93 yaşında ön saflarda kılıç sallarken şehit olan Ahi Evran, Ahilik teşkilatının kurucusu olarak kabul edilir. Onun önderliğinde kurulan teşkilat, Anadolu Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde zanaat ve kültür alanlarında önemli katkılar sağlamıştır.
Ahi Evran, medrese eğitimi almış bir âlim olmasının yanı sıra, kendini çok yönlü yetiştirmiş bir teşkilatçıdır. Hayatını bir medrese köşesinde geçirmemiş; şeyhi Ahmed Yesevî gibi, amelî tasavvuf anlayışını ön plana çıkararak halkın içinde yaşamıştır. Toplumun sorunlarına çözümler bulmak için çaba harcayan Ahi Evran, ihtiyaç duyulan alanlarda bizzat topluma öncülük ederek görevini yerine getirmeye çalışmıştır.
O dönemde yeni yurt edinilmiş olan Anadolu coğrafyasının insan ve kurumsal açıdan imarıyla uğraşmıştır. Özellikle ahlak ve meslek eğitimi, ticari, ekonomik, siyasi, askeri ve idari konularla ilgilenmiş; uzman kalifiye insan yetiştirerek bu alanlarda rol model olmuştur. Ahi Evran, halkın içindeki sorunları anlayıp çözüm bulma konusundaki çabalarıyla, Anadolu'da sosyal, ekonomik ve kültürel gelişmeye önemli katkılar sunmuştur.
Kırşehir Merkez’de bulunan Ahi Evran büstünde belirtilen bilgilere göre Ahi Evran; “Esas adı Mahmud bın Ahmet Ebu'l Hakayık Nasırud-Din olup 1171 yılında Horasa’nın Hoy Kasabasında doğdu.
Türklüğün manevi Piri Ahmed-İ Yesevi -Fahreddin Razi gibi büyük alimlerin dergahında mana ve madde aleminin tüm bilgilerini tedris edip zamanın sayılı alimleri arasında yer aldı. Yüce Türk milletinin Anadolu’yu yurt edinme seferine Alperenler olarak Horasan’dan gönderilen Hacı Bektaş-ı Veli - Mevlana gibi büyük önderlerden olan Ahi Evran 1206 yıllarında 35 yaşında iken Anadolu’ya geldi. O zamanki adı Gülşehir olan Kırşehir'e yerleşti.
Ahi Evran-ı Veli; Kırşehir’de tüm ülkeyi kucaklayan büyük ahi teşkilatını kurup onun lideri ve piri oldu. İlk mesleği debbağlık olan Ahi Evran bayraktarlar-bağbanlar-başmakçılar-kılıççılar-çadırcılar- çanakçılar-dokumacılar-dülgerler-neccarlar-gemiciler-hallaclar-iğneciler-kuyumcular-kürkçüler- şairler-tabipler-tüfenkçiler gibi 32 mesleğin ustası ve piridir.
Ahi Evran-ı Veli kurduğu Ahilik Sistemi ile sadece milletine değil tüm insanlık için sosyal-iktisadi-siyasi bir yaşam tarzı oluşturmuştur. Osmanlı İmparatorluğu’nun yönetim felsefesine Ahilik egemen olmuş padişahlar Ahi terbiyesi almış, Ahi ünvanı taşımışlardır.
Ahiliğin anayasası fütüvvetnamelerdir. Ahi kişinin: eli-kapısı-sofrası açık, gözü-beli-dili kapalıdır Pir Ahi Evran-ı Veli hazretleri 01 nisan 1264 tarihinde Kırşehir’de Moğollarla yapılan bir savaşta 93 yaşında ön saflarda kılıç sallar iken şehit olmuştur” şeklinde anlatılmıştır.